استئونکروز فک چیست؟ استئونکروز فک (Osteonecrosis of the Jaw یا ONJ) یک وضعیت جدی و نادر در سلامت دهان و فک است که در آن استخوان فک به دلیل کاهش یا قطع جریان خون، دچار مرگ سلولی و از بین رفتن بافت استخوانی می‌شود. این مشکل معمولاً با درد، التهاب، عدم بهبود زخم‌های دهان و حتی نمایان شدن استخوان در داخل دهان همراه است. هرچند ONJ می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، ولی بیشترین ارتباط آن با مصرف طولانی‌مدت برخی داروها به‌ویژه بیس‌فسفونات‌ها و داروهای ضدجذب استخوان در بیماران مبتلا به پوکی‌استخوان یا سرطان دیده می‌شود. همچنین عواملی مانند جراحی‌های دهان (به خصوص کشیدن دندان)، ضربه‌های شدید، ابتلا به برخی عفونت‌ها و ضعف ایمنی بدن، می‌توانند خطر بروز این بیماری را افزایش دهند. استئونکروز فک اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات عملکردی در جویدن، صحبت کردن و کیفیت زندگی بیمار شود. بنابراین آگاهی نسبت به علائم، عوامل خطر و مراقبت‌های پیشگیرانه، نقش مهمی در کاهش احتمال ابتلا دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
علائم استئونکروز استخوان فک چیست؟
استئونکروز استخوان فک یک بیماری نادر اما بسیار جدی است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند عملکرد فک و سلامت دهان را به‌طور جدی مختل کند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بافت استخوانی فک به دلیل کاهش یا توقف جریان خون، دچار مرگ سلولی شود. نشانه‌های اولیه آن معمولاً واضح و هشدار دهنده‌اند و تشخیص سریع می‌تواند جلوی پیشرفت آسیب‌ها را بگیرد. اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً به دندانپزشک یا جراح فک و صورت به‌خصوص متخصص جراحی فک و صورت در اصفهان مراجعه کنید:
- درد دائمی یا شدید در ناحیه فک که با جویدن، صحبت کردن یا فشار بیشتر می‌شود.
- تورم و قرمزی قابل توجه در اطراف فک یا لثه‌ها.
- عفونت‌های مکرر یا طولانی‌مدت در دهان.
- تغییر غیرعادی رنگ لثه‌ها، از صورتی روشن تا قرمز تیره یا بنفش.
- برهنه شدن استخوان فک (استخوان بدون پوشش لثه‌ای باقی می‌ماند).
- مشاهده استخوان مرده یا بافت رنگ‌پریده در محل آسیب‌دیده.
- تحلیل استخوان یا ترک خوردن فک بر اثر ضعف شدید ساختار استخوانی.
- مشکل در جویدن غذا یا صحبت کردن که ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.
- احساس بی‌حسی، گزگز یا ضعف در ناحیه فک، لب‌ها یا اطراف دهان.
این علائم می‌توانند نشانه آغاز استئونکروز باشند و مراجعه سریع به متخصص، نه‌تنها مانع از پیشرفت بیماری می‌شود بلکه شانس درمان کامل را افزایش می‌دهد. آگاهی، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع، کلید حفظ سلامت فک و کیفیت زندگی است.
بیشتر بخوانید:
چرا استخوان فک تحلیل می‌رود؟
تحلیل استخوان فک دلایل مختلفی دارد که در نهایت باعث کاهش حجم استخوان و مشکلات عملکردی می‌شود. شایع‌ترین عوامل این مشکل به شرح زیر هستند:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| کشیدن یا از دست دادن دندان | از بین رفتن دندان باعث عدم تحریک استخوان توسط فشار جویدن می‌شود. اگر جای خالی دندان با ایمپلنت یا روش‌های جایگزین پر نشود، استخوان به مرور جذب شده و از بین می‌رود. |
| عفونت‌های دندانی | بیماری‌هایی مانند آبسه، عفونت ایمپلنت یا آسیب فیزیکی، در صورت عدم درمان باعث رشد باکتری‌ها و تخریب مستقیم استخوان فک می‌شوند. رعایت بهداشت دهان بسیار حیاتی است. |
| بیماری‌های لثه | عفونت لثه (پریودنتیت) یکی از عوامل اصلی تحلیل استخوان فک است؛ باکتری‌های مخرب می‌توانند بافت‌ها و استخوان‌های اطراف دندان را نابود کنند. |
| تومور و پرتو درمانی | تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در ناحیه صورت و گردن که تحت پرتو درمانی قرار گیرند، ممکن است با آسیب به رگ‌های خونی مانع تغذیه استخوان شوند و موجب تحلیل آن گردند. پیش از درمان‌های سرطان، معاینه کامل دندان توصیه می‌شود. |
| مصرف بیس‌فسفونات‌ها | این داروها برای پیشگیری از پوکی استخوان یا در درمان سرطان استفاده می‌شوند، اما در صورت جراحی دهان، احتمال ابتلا به استئونکروز فک را افزایش می‌دهند. |
| عدم تراز دندان‌ها | اگر دندان‌ها نامرتب باشند، فرآیند جویدن به‌درستی انجام نمی‌شود و فشار کافی به استخوان‌ها وارد نمی‌گردد، در نتیجه رشد و تقویت استخوان فک کاهش می‌یابد. |
| استفاده از دندان مصنوعی نامناسب | دندان مصنوعی به اندازه دندان طبیعی فشار لازم را به استخوان وارد نمی‌کند، بنابراین استخوان فک تحریک نشده و به تدریج تحلیل می‌رود. ارتودنسی یا طراحی صحیح پروتز می‌تواند این مشکل را کاهش دهد. |
روش‌های درمان استخوان فک تخریب‌شده
بیماری استئونکروز استخوان فک (ONJ) یک اختلال پیچیده و جدی است که تشخیص آن معمولاً با بررسی علائم بالینی، معاینه دقیق و تهیه تصویر رادیولوژی یا عکس سه‌بعدی انجام می‌شود. هیچ آزمایش خون یا آزمایش آزمایشگاهی قطعی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و روند تشخیص به دقت تخصصی دندانپزشک یا جراح فک بستگی دارد.
دکتر میلاد اعتمادی جراح فک و صورت در اصفهان با سال‌ها تجربه در درمان مشکلات پیچیده فک و لثه، روش‌های زیر را برای مدیریت و بازسازی استخوان فک توصیه می‌کند:
1. درمان دارویی
در مراحل ابتدایی، ممکن است دکتر میلاد اعتمادی داروهایی مانند دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده، مسکن برای کاهش درد و آنتی‌بیوتیک برای کنترل عفونت تجویز کند. هدف این درمان، جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش التهاب بافت‌هاست.
2. پیوند استخوان فک
یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای بازسازی فک تخریب‌شده، پیوند استخوان است. در این جراحی، با استفاده از مواد پیوندی همچون کلاژن یا استخوان مصنوعی، بخش آسیب‌دیده را پر می‌کند. این مواد در طی چند ماه در بدن جذب شده و استخوان جدید را تشکیل می‌دهند، به این ترتیب حجم و استحکام فک بازمی‌گردد.
نکات مهم در جراحی
در بیماران مبتلا به ONJ، جراحی‌های دهان و لثه باید با نهایت دقت انجام شود. دکتر میلاد اعتمادی توجه ویژه‌ای به کاهش بازکردن بیش از حد دهان، پیشگیری از فشار اضافی بر استخوان و رعایت پروتکل‌های ایمنی دارد تا روند ترمیم به بهترین شکل انجام شود.
خلاصه مقاله
استئونکروز فک (ONJ) یک بیماری نادر و جدی است که به علت کاهش یا قطع جریان خون در استخوان فک ایجاد شده و باعث مرگ بافت استخوانی می‌شود. این مشکل ارتباط زیادی با مصرف طولانی‌مدت داروهای بیس‌فسفونات، انجام جراحی‌های دهان، بیماری‌های لثه، عفونت‌های دندانی، ضربه یا پرتو درمانی دارد. علائم شایع این بیماری شامل درد مداوم در فک، تورم و قرمزی، عفونت‌های مکرر، تغییر رنگ لثه‌ها، برهنه شدن استخوان، بی‌حسی و مشکلات در جویدن یا صحبت کردن است.
برای پیشگیری، رعایت کامل بهداشت دهان و دندان، درمان سریع مشکلات دندانی، مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، اجتناب از سیگار، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، پرهیز از کشیدن دندان غیرضروری و استفاده محتاطانه از بیس‌فسفونات‌ها توصیه می‌شود. درمان این بیماری شامل روش‌های دارویی (مسکن، آنتی‌بیوتیک، دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده) و جراحی پیوند استخوان فک است. دکتر میلاد اعتمادی جراح فک و صورت در اصفهان با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته، پیوند مواد ترمیمی مانند کلاژن یا استخوان مصنوعی را انجام داده و پروتکل‌های ویژه‌ای برای محافظت و بازسازی فک بیماران مبتلا به ONJ به کار می‌گیرد.
