بسیاری از مشکلات عملکردی و زیبایی چهره، ریشه در ناهماهنگیهای فکی دارند؛ ناهماهنگیهایی که اگر به موقع تشخیص داده نشوند، میتوانند روی کیفیت زندگی فرد اثر جدی بگذارند. از دشواری در جویدن و اختلالات گفتاری گرفته تا عدم تعادل در فرم صورت، جلو زدگی یا عقبماندگی شدید فک بالا، بسته نشدن کامل لبها، مشکلات تنفسی و حتی آپنه خواب؛ همه این موارد میتوانند نشانههایی باشند که فرد به جراحی فک نیاز دارد. در برخی افراد نیز آسیبهای واردشده به صورت یا نقصهای مادرزادی در استخوانهای فک، ضرورت انجام جراحی را دوچندان میکند. در این مقاله به طور دقیق بررسی میکنیم که چه نوع ناهنجاریها و چه شرایطی باعث میشود متخصص، جراحی فک را بهترین راهحل بداند و چگونه این جراحی میتواند عملکرد، زیبایی و سلامت فرد را بهبود دهد. برای پاسخ به سوال چه فک هایی نیاز به جراحی دارند؟ در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
چه فک هایی نیاز به جراحی دارند؟
جراحی فک یا Orthognathic Surgery یکی از روشهای تخصصی در حوزه جراحی فک و صورت است که با هدف اصلاح ناهماهنگیهای اسکلتی، رفع مشکلات عملکردی و بهبود ظاهر چهره انجام میشود. در بسیاری از افراد، بینظمی شدید در موقعیت فک بالا یا فک پایین باعث میشود دندانها درست روی هم قرار نگیرند، فرم صورت از تعادل خارج شود و عملکردهایی مانند جویدن، صحبت کردن و حتی تنفس دچار اختلال گردد. در چنین شرایطی تنها ارتودنسی کافی نیست و برای بازگرداندن فکها به موقعیت صحیح، جراحی ضروری خواهد بود. به طور کلی فکهایی نیاز به جراحی دارند که دچار ناهماهنگی اسکلتی یا اختلال عملکردی باشند؛ یعنی شکل یا موقعیت فکها به گونهای باشد که هم زیبایی چهره را تحت تأثیر قرار دهد و هم فعالیتهای طبیعی دهان و صورت را محدود کند. مهمترین مشکلاتی که نشان میدهد فرد به جراحی فک نیاز دارد عبارتاند از:
- مشکل در جویدن و گاز گرفتن غذا: ناهماهنگی فکها باعث میشود دندانها به درستی روی هم قرار نگیرند و فرد هنگام خوردن غذا با درد یا فشار بیش از حد روبهرو شود.
- اختلالات گفتاری: قرارگیری نادرست فکها میتواند روی تلفظ برخی حروف و کیفیت گفتار تأثیر منفی بگذارد.
- عدم تعادل در فرم صورت: جلو آمدگی یا عقبماندگی یکی از فکها، عدم تقارن صورت و ناهماهنگی در نیمرخ از نشانههای مهم نیاز به جراحی هستند.
- جلو زدگی یا عقبماندگی شدید فک بالا یا پایین: این مشکلات معمولاً بدون جراحی قابل اصلاح کامل نیستند.
- عدم بسته شدن طبیعی لبها: اگر فرد برای بسته نگه داشتن لبها مجبور باشد فشار وارد کند، معمولاً ساختار فکها دچار مشکل است.
- آسیبها و ضربههای واردشده به فک یا صورت: شکستگیها و تغییر شکلهای ناشی از حادثه اغلب تنها با جراحی اصلاح میشوند.
- نقصهای مادرزادی فک: مشکلاتی مانند کوچک یا بزرگ بودن غیرطبیعی فکها از بدو تولد وجود دارند و عملکرد صورت را مختل میکنند.
- مشکلات تنفسی و آپنه خواب: بهویژه در مواردی که فک پایین عقب است و مسیر تنفس در هنگام خواب تنگ میشود.
مشکلات بایت (Malocclusion) شامل:
- اپن بایت
- دیپ بایت
- اوربایت
- کراس بایت
- آندربایت
این موارد زمانی که شدت بالایی داشته باشند، با جراحی قابل درمان هستند.
- دردهای مزمن فک یا مفصل گیجگاهی فکی (TMJ): اگر علت درد، ناهنجاری استخوانی باشد، جراحی میتواند موقعیت فک را اصلاح کرده و درد را کاهش دهد.
- تنفس غیرارادی از راه دهان: معمولاً به دلیل ناهنجاری فکها رخ میدهد و با اصلاح موقعیت فکی برطرف میشود.
- وجود تومور یا مشکلات ساختاری در فک: در این شرایط جراحی برای برداشت ضایعه و بازسازی فک ضرورت دارد.
در مجموع، افرادی که فک آنها دچار بینظمی شدید، اختلال عملکردی یا مشکلات ساختاری مادرزادی و اکتسابی است، بهترین کاندیدای جراحی فک محسوب میشوند. این جراحی علاوه بر ایجاد تناسب در چهره، عملکردهایی مثل جویدن، صحبت کردن و تنفس را به طور چشمگیری بهبود میدهد.
بیشتر بخوانید:
دلایل ناهنجاری فک چیست؟
ناهنجاریهای فکی میتوانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند، اما مهمترین و شایعترین عامل آن ژنتیک است. یعنی بسیاری از افراد ناهنجاریهای اسکلتی فک را از والدین خود به ارث میبرند؛ چه بهصورت جلو بودن فک، چه عقبماندگی یا کوچک و بزرگ بودن غیرطبیعی فکها. با این حال عوامل دیگری نیز در دوران کودکی و حتی بزرگسالی میتوانند بر رشد طبیعی فکها تأثیر گذاشته و باعث بروز مشکلات فکی شوند. از جمله این عوامل میتوان به مکیدن انگشت یا پستانک برای مدت طولانی اشاره کرد؛ عادتی که فشار مداوم آن روی فک بالا ممکن است باعث تنگی فک، اپنبایت یا جلوآمدگی دندانهای جلویی شود.
تنفس دهانی نیز یکی دیگر از علل مهم ناهنجاری فک است، زیرا تنفس از راه دهان به مرور زمان الگوی رشد استخوانها را تغییر داده و موجب باریک شدن فک بالا و ناهماهنگی میان فکها میشود. همچنین ضربه و آسیبهای مستقیم به فک در کودکی یا بزرگسالی میتواند رشد طبیعی استخوان فک را مختل کند یا باعث تغییر شکل آن شود. استفاده طولانیمدت از شیشه شیر نیز در برخی کودکان موجب تغییراتی مشابه مکیدن پستانک میشود. در کنار این عوامل، وجود تومور در فک یا دهان نیز ممکن است ساختار استخوانها را تغییر دهد. حتی درنیامدن دندانهای دائمی یا رویش نامناسب آنها نیز میتواند به مرور زمان موقعیت فک را تحت تأثیر قرار داده و ناهنجاری ایجاد کند. در مجموع، ناهنجاری فک معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و الگوهای رفتاری یا مشکلات ساختاری در دوران رشد است.
بیشتر بخوانید:
جدول انواع جراحی فک
| نوع جراحی | توضیحات تخصصی | روش اصلاح |
|---|---|---|
| جراحی اپن بایت (Open Bite Surgery) | در این ناهنجاری، هنگام بسته بودن دهان، دندانهای بالا و پایین روی هم قرار نمیگیرند و بین آنها فاصله وجود دارد. این مشکل معمولاً باعث اختلال در جویدن، گفتار و ظاهر چهره میشود. | بخشهای اضافی استخوان یا نواحی مانع بسته شدن فک برداشته میشود و سپس قسمتهای اصلاح شده برای ثبات با پیچ و صفحات مخصوص فیکس میگردند. |
| جراحی فک پایین عقبرفته (Mandibular Advancement) | زمانی رخ میدهد که فک پایین بیش از حد عقب باشد و فک بالا جلوتر دیده شود. این مشکل باعث ناهماهنگی شدید در بایت و نیمرخ صورت میشود. | استخوان فک پایین با یک برش کنترلشده جابهجا شده و در موقعیت طبیعی جلو آورده میشود. سپس با پیچ و صفحات مخصوص در جای جدید ثابت میگردد. |
| جراحی فک پایین جلو رفته (Mandibular Setback) | در این وضعیت، فک پایین جلوتر از فک بالا قرار دارد و باعث ایجاد آندربایت و تغییر ظاهر نیمرخ میشود. | بخشی از استخوان فک پایین برش داده شده، عقب برده میشود و در موقعیت استاندارد قرار میگیرد. در نهایت با ابزارهای تثبیتکننده مانند پیچ و صفحات تیتانیومی محکم میشود. |
کلام آخر
ناهنجاریهای فکی میتوانند ظاهر چهره، عملکرد جویدن، گفتار و حتی تنفس را تحتتأثیر قرار دهند. این مشکلات معمولاً ریشه ژنتیکی دارند، اما عواملی مثل مکیدن انگشت، استفاده طولانی از پستانک یا شیشه شیر، تنفس دهانی، تروما و حتی درنیامدن دندانهای دائمی نیز میتوانند در رشد نادرست فک مؤثر باشند. در مواردی که این ناهنجاریها شدید باشند، ارتودنسی بهتنهایی قادر به اصلاح کامل فکها نیست و جراحی ارتوگناتیک تنها راهحل قطعی محسوب میشود. جراحی اپنبایت، جراحی فک پایین عقبرفته و جراحی فک پایین جلو رفته از مهمترین روشهای اصلاح ناهماهنگیهای اسکلتی فک هستند که باعث بهبود بایت، اصلاح نیمرخ چهره و افزایش کیفیت زندگی میشوند.
برای انتخاب بهترین روش درمان، معاینه دقیق توسط متخصص جراحی فک و صورت ضروری است. اگر به دنبال بهترین جراح فک در اصفهان هستید، دکتر میلاد اعتمادی یکی از پزشکان شناختهشده در این زمینه است که با بهرهگیری از تکنیکهای روز و بررسی تخصصی شرایط بیماران، بهترین طرح درمان را ارائه میدهد. این انتخاب میتواند مسیر درمان را کوتاهتر کرده و نتیجهای زیباتر و پایدارتر برای شما فراهم کند.
